YILAN SOKMASI

Dünyada 2500 tür yılan var ve bunun %8'i zehirlidir. O nedenle binlerce yılan sokmasına rağmen ölümle sonuçlananların sayısı azdır.
Ülkemizde bulunan 40 tür yılandan sadece 10 türü zehirli, 2 türü yarı zehirli, 28 türü ise zehirsizdir.
Her ne kadar Türkiye'de bulunan yılanların zehirleri, sağlıklı bir insanı öldürecek kadar güçlü değilse de, canınızı acıtabilir. Şunu hiç aklımızdan çıkartmayalım; ne zehirli ne de zehirsiz hiç bir yılan taciz edilmedikçe (üzerlerine basılmadıkça, köşeye kıstırılıp rahatsız edilmedikçe) insanlara saldırmaz ve ısırmaz, tersine insanlardan kaçar. Ayrıca zehirli yılanlar, tarım alanları ve bahçelerdeki fare, köstebek gibi kemirgenleri yiyerek beslendiklerinden, çok faydalı hayvanlardır. Bu bakımdan bağ ve bahçelerinizdeki yılanları; ister zehirli ister zehirsiz olsun öldürmeyiniz! Ülkemizdeki türler:
Typhlopidae (Zehirsiz)
Yılanın uzunluğu 25-35 cm, çapı 1 cm kadardır. Kuyruğunun ucunda küçük bir diken vardır. Türkiye’nin her yerinde, taşlar altında sıkça görülür.
Leptotyphlopidae (Zehirsiz)
Bu familyadan Türkiye’de sadece bir tür bulunur; İpliksi yılan da denilir, uzunluğu 20-25cm, çapı 2mm kadardır. Birecik, Urfa ve Mardin’de bulunur.
Boidae (Zehirsiz)
Ülkemizdeki tek boğa cinsi olup Mahmuzlu Yılan da denilir( Eryx jaculus Linnaeus). En büyük yılan türleri ailesinden olan Boğa Yılanları ailesinden gelen bu türün en büyük özelliği zehirsiz olmaları ve avlarını boğarak öldürmeleridir. Sarımsı beyaz benekli olan sırt bölgesinin rengi genel olarak kahverengi ve tonlarındadır. Besinlerinin büyük bir kısmını fare gibi kemiriciler oluşturur. Ayrıca küçük sürüngenleri, salyangozları da yiyebilirler. Kemiricilerle beslendikleri için fare sayısının artmasını engellerler. Bundan dolayı oldukça yararlıdırlar. Sabahleyin ve akşam üzeri aktiftir. Dişiler bir defada 14 cm boylarında 18-20 kadar canlı yavru doğurur (Ağustos ve Eylül). Su ihtiyacını bitkilerin üzerindeki çiylerden karşılar. Rahatsız edilmedikleri sürece insanlara saldırmazlar. Boyları 1 metre kadar olabilir. Kurak yerlerdeki kumlu, taşlı yerlerde yaşarlar. Aktif olmadıkları zaman taş altları ve kemirici yuvalarında saklanırlar. Kuma gömüldükleri de olur. Yüksekliği 1200 metreye kadar olan yerlerde bulunabilirler. Türkiye'de Trakya, Güney ve Batı Anadolu, Şanlıurfa civarı ve Doğu Anadolu'da dağılım gösterirler.
Coluberidae (Sadece 2 Tür Yarı Zehirli,diğer 25 türü Zehirsiz)
Kara yılan, ince yılan, kocabaş yılan gibi değişik türleri vardır. Türler 70 cm – 2 m arasında değişen uzunluktadır. Coluberidae familyasından sadece 2 tür ufak hayvanlar için zehirlidir, bunların zehir dişleri ağızlarının gerisinde olduğundan insan için tehlikesizdir. Ancak Malpolon cinsi insanı öldürmese de oldukça can yakabilir
Viperidae (Hepsi Zehirli)
Viperidae (engerek) familyasından Türkiye’de 9 tür yılan vardır ve bunların hepsi zehirlidir. Her ne kadar bu yılanların ısırmasıyla sağlıklı bir insanın öldüğü görülmediyse de yine de çok dikkatli olmak gerekir ve bir ısırılma durumunda derhal önlemler alınmalı hasta fazla hareket ettirilmeden mutlaka doktora götürülmelidir.
Elapidae (Zehirli)
Kobra ve Mercan yılanları bu grupta yer alır. Zehir dişleri çenesinin önünde bulunan bu yılanın tüm vücudu siyah renk ve tonlarındadır. Zehirleri hematoksik etki gösteren engerek yılanlarından farklı olarak bunların zehirleri nörotoksik (sinirler üzerine zehirleyici) etkilidir. En küçük yavrular bile zehirleyebilir. Genel olarak, küçük kemiriciler, kuşlar, diğer sürüngen türleri ve çeşitli omurgasızlarla beslenirler. Avlarını zehirleyip öldürdükten sonra yerler. Geceleri aktiftir. Boyları en fazla 200 cm kadardır.
Bitki örtünsünün az olduğu yerlerde, çöl ve yarı çöl özelliği gösteren yerlerde, kum içinde yaşarlar. Şanlıurfa ve civarında yaşarlar.

Belirti ve bulgular, yılanın cinsine, sokulan kısmın anatomik yerleşimine ve enjekte edilen zehir miktarına bağlıdır. En sık rastlanılan iki zehirli yılan cinsi vardır:
1 - Çıngıraklı yılanlar (Crotalidae); çıngıraklı yılan (engerek yılanı), bakır kafa, pamuk ağızlı su makoseni
2 - Mercan yılanı ( Elapidae), Kobra yılanın uzak akrabasıdır.

1 - Çıngıraklı Yılan Sokması
Bu yılanın baş kısmında, burnu ile gözü arasında, ısıya duyarlı çukur vardır. Hayvan karanlıkta göremediğinde, sıcak bir hedefe, bu çukurun ısıya duyarlılığı sayesinde saldırır. Başı üçgen şeklinde, pupilleri yassı (vertikal), iki uzun zehir dişi ve kuyruğunda çıngırak olan yılanlardır. Çıngırak her türünde yoktur. Ürkektirler ve rahatsız edilmedikçe saldırmazlar.Yılan zehri, hücre membranlarını, proteinleri ve birçok doku bileşenlerini harap edecek parçalayıcı proteinler, polipeptidler ve hidrolitik enzimler içermektedir. Zehir özellikle kırmızı kan hücrelerini ve diğer doku komponentlerini parçalar. Pıhtılaşma sistemini de etkilediğinden, sokulan yerde, doku nekrozu ve infarkt oluşur. Şiddetli bir sokma sonucu oluşan şoku takiben 30 dakika içinde ölüm görülebilir. Bununla beraber, ölüm çoğunlukla, yılanın sokmasından 6-30 saat sonra ( % 90’nı ilk 48 saat içinde) meydana gelmektedir.

Belirti ve bulguları:
· İki zehir dişinin izleri
· Sokulan yerde ağrı, şişlik, sızıntı, ekimoz, nekroz
· Halsizlik, baş dönmesi, güçsüzlük, ağızda ve dudaklarda naneli-metalik-lastik tadı,
· Terleme ve/veya titreme, susuzluk hissi, bulantı-kusma, ishal,
· Taşikardi, hipotansiyon, solunum yetmezliğine doğru ilerleyen yüzeysel solunum,
· Hematüri ve gastrointestinal kanama
· Baş ve yüz çevresinde karıncalanma ve uyuşukluk.

Acil Bakım
· Hemen tek taraflı ( yaralı kısım ile kalp arasına ) venöz turnike uygulayın
· Hastayı sırt üstü yatırın
· Sokulan kolu veya bacağı sabitleyin
· Sıkan giysi ve mücevherleri hemen çıkarın

Destekleyici acil bakım vermeyi unutmayın:
· Yüksek yoğunlukta oksijen verin
· Hastayı sakinleştirin
· Damar yolu açarak, SF/ RL başlayın
· YÜRÜTMEYİN. Yaralı bacağın üzerine basarak yürümesine izin vermeyin
· Panzehir yapılabilecek bir acil servise götürün, yılanı tanımlayıcı bilgiler toplamayı unutmayın
· Kişinin alkollü içki içmesine izin vermeyin
· Buz, soğuk paketi veya dondurucu spray UYGULAMAYIN
· Kesi yapmayın ve Arteryel turnike UYGULAMAYIN

2- Mercan Yılanı Sokması
Çıngıraklı yılana göre daha küçük, dar başlı, yuvarlak pupilleri, olan bir cinstir. Bu cinste ürkek olup, sadece rahatsız edildiklerinde saldırırlar. Zehri nörotoksik etkili olduğundan, sinir dokusunu etkiler. Mercan yılanı sokmasında solunum ve iskelet kaslarında paralizi oluşumu tipiktir. Sokma sonrasında uzun süre (12-24 saat kadar) lokal veya sistemik belirti görülmez.

Belirti ve bulgular:
· Sokulan yerde duyu kaybı, halsizlik, uyuşukluk, ataksi,
· Konuşma bozukluğu, aşırı tükürük salgılanması,
· Dilde ve larenkste paralizi sonucu yutma ve solunum güçlüğü, solunum yetmezliği,
· Göz kapaklarında düşme ( pitozis), çift görme, göz bebeklerinde genişleme,
· Karın ağrısı, bulantı-kusma,
· Bilinç kaybı, nöbet geçirme, hipotansiyon

Acil Bakım
· Yarayı bol su ile yıkayın,
· Tek taraflı ( kalp ile yaralı kısım arasına ) venöz turnike uygulayın,
· Yaralı kol ya da bacağı destekleyerek hareket etmesini önleyin,
· Destekleyici acil bakım, çıngıraklı yılan sokmasındakinin aynısıdır.